XX зууны эхэн хагас хүртэлх түрэг-монгол угсааны улсуудын түүх бол засгийн эрхийн төлөөх дуусашгүй тэмцэл, төрийн эргэлт, улс төрийн аллага, дотоодын дажин, гадаадтай хийсэн дайн байлдааны цадиг билээ.

Бидний өгүүлэх түүхэн гол дүрүүдийн олонх нь угсаа гарлын хувьд, эсхүл эрх мэдэлд хүрсэн зам мөрийнхөө улмаас хаан суух эрхгүй хүмүүс байжээ. Ийм ч учраас тэд харьяат ард иргэддээ хүлээн зөвшөөрөгдөхийн тулд хууль ёсны хаан суух эрхтэй гэдгээ нотлох олон арга заль гаргасан юм.

Төр булаах, хуурамч хаан тодрох явдал Монголын эзэнт гүрэн байгуулагдсан цагаас эхтэй. Тодорхой цаг үед төр булаагчид, хуурамч хаад яагаад төрийн дээд эрхэнд гарч ирдэг байсан юм бол? Тэр хүмүүс ямар арга замаар эрх мэдлээ баталгаажуулж, хууль ёсонд нийцүүлж чадсан юм бол? Хэрхэн олон түмний дэмжлэг олж, амжилтад хүрсэн бэ?