Монгол хэлэнд нэвтэрсэн зээлдмэл үгийн тайлбар толь номоо ийнхүү туурвиж дууслаа. Зээлдсэн үгсийг нэлээд хэдэн жилийн өмнөөс цуглуулж эхэлсэн ба эцэст нь нэгтгэж бүтээл болгохоор жил гаруйн хөдөлмөр зарцуулав. Энэ тольд өнөөгийн дундаж монгол сэхээтэн ойлгодог, хэрэглэдэг таван мянга орчим зээлдмэл үг сонгож, аль хэлнээс гарвальтай, цаашлаад ямар хэлнээс угшилтай зэргийг тодорхойлов. Улмаар үгийн шууд утга нь юу гэж байсан хийгээд монгол хэлэнд нэвтрэхдээ ямар утга агуулах болсныг тодруулах оролдлого хийлээ.
Зээлдмэл үгийн уг сурвалж нь уг хэлээрээ хэрхэн бичигддэгийг эхээр нь олж тавьсан. Иймээс зөвхөн үсгийн тэмдэгт гэхэд латин, герег, кирил, хятад ба япон ханз, солонгос, санскрит, араб ба перс, руин зэрэг арав гаруй төрлийн үсэг тэмдэгтээс бүрдэв. Бүх амьтан, ургамлын зээлдмэл нэрийг шинжлэх ухааны латин нэршлээр бичиж хавсаргасан.
Өдгөө дэлхий дээр бараг арван сая шахам монгол үндэстэн амьдарч байгаа. Гэвч Монгол Улсын хилийн гадна амьдарч байгаа хүмүүсийн ашигладаг зээлдмэл үгсийн сан нь манай иргэдийнхээс өөр бүтэц бүрэлдэхүүнтэй нь харьяалагдаж буй орныхоо албан ёсны хэл бичгээс илүү хамааралтай. Иймээс, зөвхөн Монгол Улсын харьяат иргэдийн хэрэглэж байгаа зээлдмэл үгсийг бүртгэн оруулсан болно. Ийм сонголт нь халимаг, буриад, барга, харчин, хорчин, дагуур үзэмчин зэрэг монгол олон ястныг гадуурхсан, үл тоосон явдал биш гэдгийг ойлгоно хэмээн найдав. Даяаршиж буй өнөөгийн ертөнцийн сүүлийн 100 жилд Оросын нөлөөнд байсан Монгол Улсын хувьд Орос ба оросоор дамжсан үй олон үгийг монгол хэлэнд зээлдэн авсан нь ч өөрийн учир шалтгаантай.
Зээлдмэл үг нь хэл шинжлэлийн тусгай нэг салбар, судлахуун юм. Үүнийг шинжлэх ухааны ба ардын гэсэн хоёр янз хэлбэр үргэлж дагалдаж явдаг. Москва гэдэг бол монгол хэлний “мушгиа” гэсэн үг гэх маягтай ардын зээлдмэл тайлбарыг энэ толинд огт оруулаагүй. Гэхдээ зээлдмэл үг судлал нь түүх, газарзүй төдийгүй сүүлийн үед генетик, антропологи, метеоролог зэрэг шинжлэх ухааны бусад салбартай холбоотойгоор судлагдах болжээ. Нөгөөтээгүүр этимолог гэгдэх зээлдмэл үг судлал нь ихээхэн маргаантай, тэр болгон нь бүгдээр хүлээн зөвшөөрөгддөггүй ярвигтай судлахуун юм. Нэгэнт математик, физик, химийн шинжлэх ухаан шиг нарийн төгс судлахуун биш учир аль нэг гаргалгаа нь эцсийн үг биш байдаг. Гэвч нөгөө талаас нийгмийн салбарт хамаарах шинжлэх ухааны нэг салбар болох этимолог нь хуурамч шинжлэл (псевдосайенс) гэсэн үг бас биш.
Монгол
